แสงส่องใจ ฉบับที่ ๔๔๗
เทศนานิพนธ์
ใน
สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก
ในเหตุผลและเหนือเหตุผล
--------------------------------------------
สังสารวัฏ (๒)
ในเรื่องนี้ บุคคลสามัญทั่วไปย่อมไม่อาจจะระลึกรู้ถึงอดีตชาติหรืออนาคตชาติของตนได้ จึงมีผู้ที่เชื่อบ้างไม่เชื่อบ้าง เพราะว่าเมื่อไม่รู้ จึงอยู่ที่ว่าจะเชื่อหรือไม่เชื่อเท่านั้น แต่ว่าจะเชื่อหรือไม่เชื่อก็ตาม ราคาก็คงเท่ากัน คือว่าไม่รู้นั่นเอง เพราะไม่รู้จึงเชื่อ หรือว่าเพราะไม่รู้จึงไม่เชื่อ บางคนนั้นถึงแม้ว่าตนเองจะไม่รู้ก็ยอมเชื่อผู้ที่ตนเชื่อว่าเป็นผู้ที่รู้ เช่นว่าเชื่อคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าซึ่งตนเชื่อว่าเป็นผู้รู้ เพราะว่าแม้พระพุทธเจ้าเอง บุคคลสามัญทั่วไปก็ไม่รู้ความตรัสรู้ของพระองค์ซึ่งเป็นผู้ตรัสรู้ แต่ถึงจะเป็นเช่นนั้นก็ยยอมเชื่อคำสั่งสอนของพระองค์
และในข้อนี้ได้ทรงสั่งสอนไว้อย่างไร
ในพระญาณคือความหยั่งรู้ของพระองค์ที่แสดงไว้ในพระสูตร ซึ่งได้ทรงแสดงเล่าเองถึงว่า ในราตรีที่ตรัสรู้นั้น ในปฐมญาณทรงได้พระญาณหยั่งรู้ระลึกชาติหนหลังได้ย้อนหลังขึ้นไปตั้งแต่ชาติที่หนึ่ง ชาติสอง เป็นอันมาก เป็นต้น ดังที่ได้กล่าวแสดงมาแล้ว และในพระสูตรอีกหลายพระสูตรที่แสดงถึงกรรมและผลของกรรม เช่นแสดงว่า ผู้ที่ประกอบกรรมชั่ว ถัดจากที่กายแตกทำลายตายไปก็ไปทุคติ คติที่ไม่ดี ส่วนผู้ที่กระทำกรรมดี ถัดจากกายแตกทำลายตายไป ก็ไปสุคติ คติที่ดี และแม้ในหลังอริยสัจนี้ก็แสดงว่า เมื่อยังมีสมุทัยคือ ตัณหาอยู่ ยังมีทุกข์ตั้งต้นแต่ความเกิดอันแสดงว่าเมื่อยังมีตัณหาอยู่ก็ยังต้องเกิดอีก จนกว่าจะดับตัณหาเสียได้ จึงจะสิ้นชาติ ดับชาติคือความเกิด ดังนี้
ตามหลักพุทธศาสนาที่กล่าวมานี้ ซึ่งพระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้เอง ก็แสดงว่าได้มีอดีตชาติคือชาติหนหลังที่ล่วงมาแล้ว และเมื่อยังมีตัณหาอยู่ก็จะต้องมีอนาคตชาติคือชาติหน้า และว่าถึงอดีตชาติ ทุกๆ สัตว์บุคคลได้เวียนเกิด ตาย ตาย เกิดมานับชาติไม่ถ้วนจนตามไปหาเบื้องต้นไม่พบ อันเรียกว่า อนมตคฺค นั้น และจะต้องเวียนเกิด เวียนตาย ตายเกิดต่อไปข้างหน้าอีกเท่าไหร่ก็บอกไม่ได้ เพราะเมื่อยังละตัณหาไม่ได้ก็ย่อมเกิดอีกอยู่ร่ำไป หลักพุทธศาสนาแสดงไว้ดังนี้ เพราะฉะนั้น บางคนแม้ไม่รู้คือคนสามัญทั่วไปไม่รู้ แต่ก็ยอมเชื่อคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า แต่ว่าบางคนก็ไม่ยอมเชื่อเพราะไม่รู้ บางคนไม่ใช่ไม่ยอมเชื่ออย่างเดียวยังปฏิเสธ ปฏิเสธว่าอดีตชาติไม่มี อนาคตชาติไม่มี
