Print

แสงส่องใจ - ฉบับที่ ๓๙๐

 sungaracha

 sangharaja-section

๔๕ พรรษาของพระพุทธเจ้า

 เทศนานิพนธ์

ใน

สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก

 

ธรรมะประดับใจ

 

๑๗.ตามใจตัวเราคือตามใจกิเลส

                        ผู้ที่ชอบตามใจตนเอง คือผู้ที่มักจะไม่มีเหตุผล หรือไม่ใช้เหตุผล ใจอยากจะคิดจะพูดจะทำอย่างไรก็ตามใจ ให้คิดให้พูดให้ทำไปโดยไม่พิจารณาตามเหตุผลว่าสมควรหรือไม่ เป็นความดี หรือเป็นความไม่ดี ถ้าใช้เหตุผลประกอบการพิจารณาให้รู้ให้เห็นว่าควรทำหรือไม่ควรทำ ควรพูดหรือไม่ควรพูด ควรคิดหรือไม่ควรคิด เหตุผลก็จะช่วยยับยั้งไม่ให้ตามใจตนเองเรื่อยไปโดยไม่รู้ถูกรู้ผิด รู้ความควรไม่ควร

                        ตั้งแต่เกิดมาถึงวันนี้ ต่างก็ได้ตามใจตัวเองกันมามากพอสมควรแล้ว ถึงเวลาที่ควรจะเลิกการตามใจตัวเองเสียทีจะดีกว่า เพราะการตามใจตัวก็คือการตามใจกิเลสนั่นเอง ไม่ใช่อะไรอื่นเลย กิเลสนั่นแหละที่บงการให้คิดให้พูดให้ทำอะไรต่าง ๆ ที่ไม่น่าคิดไม่น่าพูดไม่น่าทำ เมื่อจะตามใจตัวเองก็ขอให้นึกถึงความจริงว่าไม่ใช่เป็นการตามใจตัวเราอย่างที่เข้าใจกันหรอก แต่เป็นการตามใจกิเลสทั้งนั้น

                        กิเลสเป็นของดีหรือ เมื่อตั้งปัญหานี้ทุกคนก็น่าจะตอบปฏิเสธอย่างจริงใจ มีใครเล่าที่ไม่เชื่อว่ากิเลสเป็นสิ่งไม่ดีอย่างยิ่ง เป็นที่รังเกียจอย่างยิ่ง ปัญหาต่อไปก็คือว่า กิเลสเป็นที่รักที่ปรารถนาของเราหรือ คำตอบก็จัดเป็นคำตอบปฏิเสธอีกเช่นกันอย่างแน่นอน ไม่มีผู้ใดเห็นกิเลสเป็นของดี เป็นที่รักที่ปรารถนา

                        เมื่อจะตามใจตัวเองในเรื่องใดก็ตาม อย่าลืมคำนึงถึงปัญหาและคำตอบดังกล่าว แล้วจะไม่ตามใจตัวเองง่ายดายไปเสียทุกเรื่องทุกสิ่ง กิเลสเป็นเครื่องเศร้าหมองใจ เอาใจกิเลสมากเพียงใด กิเลสก็จะมีกำลังเหนือใจมากเพียงนั้น จักทำให้ใจเศร้าหมองมากเพียงนั้นด้วยมลทินโทษของกิเลส

                        ตามใจตัวคือตามใจกิเลส เป็นการเลี้ยงกิเลสให้ใหญ่โตสมบูรณ์บริบูรณ์ยิ่งขึ้น ผิดจุดประสงค์ของผู้มีปัญญาทั้งหลายที่มุ่งจะทำลายกิเลสให้หมดสิ้นไป ได้พ้นทุกข์ เสวยสุขอันเกิดแต่ความไม่เกิด ดังนั้นจึงต้องพยายามเลิกการตามใจตัวเองให้ได้

                        การตามใจตัวเองเปรียบเหมือนตามใจเด็กที่เลี้ยงไว้ เด็กจะดื้อจะซนจะชนะอำนาจไปในทางไม่ดีไม่งามเพราะความที่ถูกตามใจจนเคยตัว ทุกคนคงเคยได้พบได้เห็นเด็กที่ถูกตามใจจนเคยตัว เสียนิสัยมาบ้างแล้ว ไม่มากก็น้อย และทุกคนคงเคยออกปากตำหนิว่าถูกตามใจเสียจนเคยตัว ไม่สวยงามน่ารัก ตัวเราเองของทุกคนก็เช่นกัน ได้รับการตามใจมากเพียงไรก็จะไม่น่าดูไม่น่าชื่นชอบมากเพียงนั้น พึงระวังและไตร่ตรองดูเหตุผลให้ประจักษ์ จะได้เลิกตามใจตัวเองเสียที

                        การทำไม่ดีทั้งนั้นเกิดขึ้นเพราะผู้ทำตามใจตัวเองมากเกินไป ไม่คำนึงถึงความเหมาะความควร ควรถึงเวลาเลิกตามใจตัวเองเสียที ควรแก้ไขหักห้ามตัวเองให้เต็มที่เสียที นึกเสียว่าเพื่อความดีของตัวเอง เช่นผู้ใหญ่คอยดูแลห้ามเด็กไม่ให้ซุกซนเพราะกลัวจะพลัดหกล้ม ดุว่าเฆี่ยนตีเมื่อเด็กดื้อทำสิ่งที่ห้ามแล้ว ทั้งนี้ก็เพราะผู้ใหญ่เห็นอันตรายที่จะเกิดแก่เด็ก จึงไม่ตามใจ การห้ามใจตัวเอง ก็มีนัยเช่นเดียวกันดังนี้.