แสงส่องใจ - ฉบับที่ ๓๘๒
๔๕ พรรษาของพระพุทธเจ้า
เทศนานิพนธ์
ใน
สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก
ธรรมะประดับใจ
๙. คนดี - คนเลว
มีบางคนชอบคิดและชอบพูดว่า ตนเกิดมาไม่ดี ฐานะก็ไม่ดี ชาติตระกูลก็ไม่ดี เพราะฉะนั้นก็ไม่จำเป็นจะต้องทำดีอย่างคนอื่นเขา ถึงจะทำดีเพียงไรก็จะดีทัดเทียมเขาไม่ได้ ลำบากทำความดีเปล่า ๆ เพราะความดีทำยากสู้ทำตามชอบใจดีกว่า อยากทำอะไรก็ทำ ดีชั่วไม่จำเป็นต้องคำนึง เพราะถึงอย่างไรตนก็จะเปลี่ยนสภาพของตนไม่ได้อยู่วันยังค่ำ พูดเช่นนี้คิดเช่นนี้แล้ว ก็เชื่อว่าตนคิดถูกพูดถูก แล้วก็เลยทำไปตามที่ว่า ผลก็คือไม่มีโอกาสได้ทำความดีอย่างรู้ว่าเป็นความดี ถ้าเป็นการทำความดีบ้าง ก็จะเป็นไปโดยบังเอิญเท่านั้น เช่นนี้ไม่ถูกต้องเลย คนดีนั้นคือคนที่ทำดี คนดีไม่ใช่คนที่เกิดมามีฐานะดีหรือชาติตระกูลดีแต่ไม่ทำดี คนดีคือคนที่ทำดีเท่านั้น ไม่ว่าจะเกิดมามีฐานะอย่างไร ชาติตระกูลอย่างไร ถ้าทำดีแล้วนั่นแหละเป็นคนดี ถ้าทำไม่ดีแล้วเป็นคนไม่ดี ดังนั้นจะตัดสินตัวเองว่าไม่ควรทำดีเพราะเกิดมาในตระกูลต่ำฐานะยากจนจึงเป็นการผิดอย่างยิ่ง ต้องเปลี่ยนความเข้าใจเสีย เลิกความคิดที่เกะกะเกเรต่อตนเอง และทำลายความดีของตนเองเสีย
การที่คิดว่าทำดียาก สู้ทำไม่ดีไม่ได้ เพราะทำได้ง่ายกว่ากันนี้ไม่ถูก คนดีทำดีง่ายกว่าทำไม่ดี คนชั่วเท่านั้นที่รู้สึกว่าทำชั่วง่ายกว่าทำดี ควรตั้งปัญหาถามตนเอง ว่าต้องการเป็นคนดีหรือคนชั่ว และต้องตอบปัญหานี้อย่างจริงใจ ไม่ใช่อย่างประชดชีวิตเช่นที่ชอบทำกันเป็นอันมากเมื่อต้องประสบความเดือดร้อนหรือความไม่เทียมหน้าเพื่อนฝูงพี่น้อง
เมื่อเกิดมาเป็นคนแล้วเป็นผู้มีบุญทุกคน ควรรักษาบุญนั้นไว้และเพิ่มพูนให้ยิ่งขึ้น อย่าทำลายเสีย คนที่ทำไม่ดีมาก ๆ มักจะมีผู้กล่าวถึงว่ายังกับไม่ใช่คน ทำนองเดียวกับคนที่ทำดีมาก ๆ ก็มักจะมีกล่าวถึงว่ายังกับไม่ใช่คน แต่ความหมายของทั้งสองนี้แตกต่างกัน ไม่ใช่คนอย่างแรกหมายถึงเลวร้ายไปกว่าคน อาจหมายถึงสัตว์บางชนิดไม่ใช่คนอย่างหลังหมายถึงวิเศษเกินคนอาจหมายถึงพรหมเทพทีเดียว ไหน ๆ ก็เกิดมาเป็นคนแล้ว อย่าให้ถูกกล่าวถึงในทำนองแรกเลย แต่ให้ถูกกล่าวขวัญถึงในทำนองหลังดีกว่า
หน้าที่อย่างหนึ่งของคนคือความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณ หน้าที่นี้สำคัญอย่างยิ่ง เพราะอาจนำให้ทำความดีได้ทุกอย่าง มีกตัญญูกตเวทีต่อชาติ ก็อาจนำให้เข้มแข็งเอาชนะใจตนเองได้ ไม่เห็นแก่สินจ้างรางวัลผลตอบแทนแม้มากมายเพียงไร หากจะเป็นการทำให้ชาติเสียหาย ผู้ทรยศคดโกงทั้งนั้น ไม่ว่ามากน้อยนับว่าเป็นผู้ไม่มีกตัญญูกตเวที ไม่ว่าต่อใครทั้งสิ้น ต่อมารดาบิดาก็ไม่มี เพราะลูกที่ได้ชื่อว่าเป็นคนทรยศคดโกงย่อมเป็นความเสื่อมเสียอับอายของแม่พ่อวงศ์สกุลผู้ที่ทำความอับอายเสียหายให้แม่พ่อวงศ์สกุลยิ่งมากเพียงไร ก็ยิ่งแสดงความไม่กตัญญูกตเวทีต่อแม่พ่อมากเพียงนั้น ความเป็นผู้กตัญญูกตเวทีจึงเป็นเครื่องเชิดชูทั้งวงศ์ตระกูล เพื่อนฝูงแม่พ่อพี่น้อง ตลอดทั้งประเทศชาติ มีกตัญญูกตเวทีอย่างเดียวจะนำให้ทำดีได้มากมายหลายประการ เพราะคนกตัญญูกตเวทีย่อมไม่อาจทำสิ่งที่เป็นความเสื่อมเสียหายให้เกิดแก่ผู้มีพระคุณได้ นี่แหละความกตัญญูกตเวทีจึงเป็นเครื่องคุ้มครองตน เป็นเครื่องยกย่องเชิดชูให้งดงามมีศักดิ์ศรีได้จริง ศึกษาให้เข้าใจถึงความกตัญญูกตเวทีและอบรมให้เกิดฝังลงมั่นคงในใจเถิด จักมีคุณยิ่งกว่าเครื่องรางของขลังนอกกายเป็นอันมาก
