ดังตฤณวิสัชนา ฉบับเปิดกรุ - ฉบับที่ ๔๐๓

 ดังตฤณวิสัชนา ฉบับเปิดกรุ ฉบับที่ ๔๐๓

พฤษภาคม ๒๕๖๕

ทำอย่างไรจิตจึงจะไม่วอกแวกในขณะนั่งสมาธิ

ถาม – ตอนที่ดิฉันนั่งสมาธิ จะรู้สึกเหมือนนิ่งได้สักครู่
แล้วต่อมาก็จะวอกแวก เป็นอย่างนี้ตลอดเวลา
มีวิธีจัดการอย่างไรให้นิ่งได้ตลอดบ้างคะ

ตอบ - นี่แหละตรงนี้แหละสิ่งที่คุณได้เห็นไป
มันได้เห็นไปครบแล้วนะครับ
เหตุปัจจัยที่เราจะมีความนิ่งได้สมูท (smooth)
ความนิ่งที่เป็นความนิ่งแบบพุทธ ที่จะเจริญขึ้นเป็นปัญญาได้
คือความนิ่งในแบบที่เห็นความต่างไปเรื่อยๆ
อย่างเช่นที่คุณบอกว่าตอนนิ่งมันนิ่งได้
แต่เสร็จแล้วมันก็กลับมาวอกแวก
อันนี้คือเรื่องปกติ คือธรรมชาติของจิตเลยนะ
มันนิ่งอยู่ตลอดเวลาไม่ได้หรอก เดี๋ยวมันก็ต้องกลับมาวอกแวก

ประเด็นคือว่าเรามีสติเห็นว่าเดี๋ยวมันก็นิ่ง เดี๋ยวมันก็วอกแวก
อันนั้นน่ะเป็นการเห็นที่ดีอยู่แล้ว ไม่ต้องไปแก้ไขอะไรทั้งสิ้น
เพียงแต่ว่าเห็นให้เกิดความต่อเนื่อง เห็นโดยไม่คาดหวังว่าจะนิ่งอย่างเดียว
เห็นด้วยความมีสติว่าบางทีจิตมันก็นิ่ง บางทีจิตมันก็วอกแวก
แล้วเดี๋ยวมันก็กลับมานิ่งใหม่ได้
ตีค่าตีความให้เป็นจิตให้หมด อย่าตีค่าตีความว่าเราจะเอาความนิ่ง
เพราะความนิ่งไม่ใช่ปัญญาแบบพุทธ

ความนิ่งเป็นแค่ผลของการที่เราทำสมาธิได้ดี
หรือว่ากำลังของจิตมีมากพอ
แต่ไม่ใช่ว่าความนิ่งจะพาเราไปหานิพพาน
สิ่งเดียวที่จำทำให้เราบรรลุมรรคผลนิพพานได้
คือการเห็นว่าความนิ่งก็ไม่เที่ยง ความวอกแวกก็ไม่เที่ยง
อะไรๆ ทางจิตที่มันปรุงแต่งจิตทั้งหลายล้วนแล้วแต่ไม่เที่ยง
พอเราเห็นชัดว่าทั้งหลายทั้งปวง
ภาวะทางกาย ภาวะทางจิต ล้วนแล้วแต่ไม่เที่ยง
มันก็จะได้ข้อสรุปสุดท้าย คือไม่ใช่ตัวเดิม แสดงว่ามันไม่มีตัวตน

แต่ตอนนี้ใจเรานะ อย่างไรมันก็ไม่เชื่อ
มันก็ยังปักใจอยู่ว่าต้องมีตัวตน
เพราะจิตของเรายึดมานานชั่วกัปชั่วกัลป์ ว่ามีอัตตาที่แน่นอนอยู่
เห็นไหมเวลาที่เราพยายามทำสมาธิ
เราก็คล้อยตามอัตตาที่เรายึดมั่นนั่นแหละ
ว่าเราจะต้องไปถึงจุดที่แน่นิ่งอย่างเดียว ไม่กลับมาวอกแวกเลย

พระพุทธเจ้ามาชี้ใหม่ บอกไม่ใช่
ไม่ใช่ว่าจะให้เห็นแต่ความนิ่งไม่เที่ยง
ในจิตตานุปัสสนาพระพุทธเจ้าตรัสว่า
เมื่อจิตเป็นสมาธิอยู่ ก็รู้ว่าจิตเป็นสมาธิ
เมื่อจิตถอนออกจากสมาธิ
ก็รู้ ณ ขณะที่ถอนออกมาว่าไม่เป็นสมาธิแล้ว

จิตของคุณวอกแวกบ้างนิ่งบ้าง
ก็ให้เห็นว่าจิตมันมีกำลังที่จะนิ่งแป๊บหนึ่ง
แล้วเดี๋ยวมันก็ถอยออกมา ถอยกำลัง
เสื่อมจากกำลัง กลายมาเป็นวอกแวก
เนี่ยเห็นอยู่แค่นี้มันได้ประโยชน์แล้ว มันได้สติแล้วนะครับ