ดังตฤณวิสัชนา ฉบับเปิดกรุ - ฉบับที่ ๒๗๖

เจริญสติแล้วพบว่ามีการบังคับจิตจนเหนื่อย ควรปฏิบัติอย่างไร

ถาม – เท่าที่ผมได้ฝึกเจริญสติมา ระยะหลังนี้ได้เห็นว่าจิตหลงไปในอารมณ์
แล้วก็เห็นความจงใจรู้บ้าง บังคับจิตบ้าง แต่ส่วนใหญ่จะเห็นถึงความไม่เที่ยงครับ
ช่วงนี้ได้พยายามบังคับจนเหนื่อย ก็เลยปล่อยให้จิตมันคิดไป
แล้วก็เห็นความคิดเป็นอนัตตา จิตนี้บังคับบัญชาไม่ได้
ที่ปฏิบัติมาแบบนี้ถูกต้องไหมคับ ขอคำแนะนำด้วย

ตอบ – การที่เราเจริญสติแล้วสามารถที่จะเห็นได้ว่า
กำลังเกิดปรากฏการณ์ทางใจอย่างไรเนี่ยนะ
ไม่ว่าจะเป็นอาการเหนื่อย ไม่ว่าจะเป็นอาการจงใจเกินเหตุ
หรือว่าไม่ว่าจะเป็นความรู้สึกว่า
นี่เรากำลังไม่อยู่ในช่วงท็อปฟอร์ม ไม่อยู่ในช่วงที่ทำแล้วเจริญ
ถ้าหากว่าเห็นได้ตรงจริงนะ มันถูกหมดแหละ
มันไม่มีอะไรต้องไปห่วง ไม่มีอะไรต้องไปกังวล

โดยเฉพาะอย่างยิ่งคุณบอกว่าช่วงนี้บังคับจนเหนื่อย
ถ้าเห็นอาการบังคับจนเหนื่อย
แล้วก็เห็นว่าตัวบังคับจนเหนื่อยนั้นน่ะไม่เที่ยงได้ ก็ถือว่าโอเค
แต่ถ้าหากว่ารู้สึกว่าบังคับจนเหนื่อย
แล้วตามมาด้วยความรู้สึกไม่อยากปฏิบัติแล้ว ไม่เอาแล้ว ปล่อยจิตปล่อยใจดีกว่า
ตัวนั้นแหละที่มันเป็นการออกนอกทางของจริง
ตัวนั้นแหละที่สติมันเริ่มจะเข้าสู่ช่วงเสื่อมของจริง

แต่ถ้าเรารู้สึกเหนื่อยแล้วก็เห็นความเหนื่อยปรากฏแป๊บหนึ่ง
เดี๋ยวก็กลายเป็นความรู้สึกเฉยๆ ธรรมดาขึ้นมา กลับสดชื่นขึ้นมาได้
อันนี้แหละที่เรียกว่าเห็นความไม่เที่ยง
ในการปฏิบัติจริงๆ เนี่ยนะ
ตัวที่ตัดสินว่าเรากำลังเสื่อมหรือเจริญเนี่ยไม่ใช่ตัวภาวะ
ภาวะมันบางทีเนี่ยแย่มาก มืดมาก หรือว่าหดหู่มาก
หรือว่ามีอาการที่บางคนเนี่ยนะเหมือนกับว้าวุ่นด้วยซ้ำ
ตัวภาวะเหล่านั้นยังไม่ได้ตัดสินนะว่าเราเจริญขึ้นหรือเสื่อมลงแค่ไหน
แต่ตัดสินตรงที่ว่าเรามีปฏิกิริยาอย่างไรกับมันต่างหาก

ถ้าปฏิกิริยาของเรานะ มันมีความขึ้นใจ มันมีความแน่นอน
ที่จะเห็นภาวะแย่ๆ เหล่านั้น โดยความเป็นของไม่เที่ยง
เห็นเข้าไปตรงไหนก็ได้ เป็นความฟุ้งซ่านก็ได้
เป็นความรู้สึกทุกข์ทรมานอึดอัดทุรนทุราย
อะไรก็แล้วแต่ที่มันกำลังปรากฏอยู่ตามจริง ถือว่าใช้ได้หมด
แต่ถ้าหากว่าเราไม่ขึ้นใจนะ แล้วก็เห็นความรู้สึกที่มันเหนื่อย
เห็นความรู้สึกที่มันแย่แล้วไปแย่ตามมัน
ตรงนั้นแหละที่มันคือการที่เราออกนอกทางการเจริญสตินะครับ